"Çarşıdan döndüm nar ayıklıyorum sana"

Not: Başlıktaki dize Ahmet Oktay'ın "Ölümün Bıyıklı Resmi" adlı şiirinden bir dizedir. (Ahmet Oktay - Toplu Şiirler,YKY, 1. Baskı, Nisan 1995)

“hayat kurtaran bir mısra yok”*

“Elif gibi yalnız olmak ne demek”

Şaban Abak, Kara Cahil

Dergâh , Sayı 7 , Eylül 1990

“…Bir ruhu

onarmanın kışkırtıcı huzuru: Emsal ve sarsılş..

Ameller ve niyet…”

İhsan Deniz, Acz

Dergâh , Sayı 8, Ekim 1990

“Kara bir özlemle kaderimi öpüyor annem

Öpüyor giyinmiş yağmurlarımı, yapraklarımı, kumlarımı”

İsmail Karakurt, Şair

Dergâh , Sayı 25, Mart 1992

“trenler firuze kokusuna aldanıp

vakitsiz kalktı gardan”

Ali Emre, Şarkî

Dergâh , Sayı 32, Ekim 1992

“çölde bir geminin gölgesi

gibi gürültüler çıkarır kan”

Murat Menteş, Keskin Nişancı

Dergâh , Sayı 82, Aralık 1996

“Babam öldü

koptu çalar saatlerin gergin yayı”

Mustafa Ruhi Şirin, Babam Öldü

Dergâh , Sayı, 84, Şubat  1997

 

“ her sabah ulu bir çınarı kuşlarla dolduran kız”

Osman Özbahçe, Vida

Dergâh , Sayı 87, Mayıs 1997

 

“Tüm sesleri düşündüm de seninki başka”

H. Salih Zengin, Rüzgâr Gülü

Dergâh , Sayı 100, Haziran 1998

 

“Gün küskün bakan bir bulut inceliğinde”

Ali K. Metin, Yağmur Sızısı

Dergâh , Sayı 100, Haziran 1998

“Biraz yürüsen devlet biter”

Mevlâna İdris, Büyük Yağmur

Dergâh , Sayı 104, Ekim 1998

“zaten köklerim ayrılık, incinmez ayrılıktan”

Ali Ayçil, “ Ran Away To Sea”

Dergâh , Sayı 107, Ocak 1999

“denize bakan yerde dudağı nardan beter”

Ali Ayçil, “ Ran Away To Sea”

Dergâh , Sayı 107, Ocak 1999

“Ölüme keyf geliyor, çünkü her yer musalla”

Ali Ayçil, “ Ran Away To Sea”

Dergâh , Sayı 107, Ocak 1999

“ıskalıyor beni annemin duaları”

İbrahim Tenekeci, Prova

Dergâh , Sayı 109, Mart 1999

“uzatılan hırpalanmış bir güle

soyunup giriyorum”

İbrahim Tenekeci, Prova

Dergâh , Sayı 109, Mart 1999

“nereye oturacak olsam benden önce eşyalar…”

Faruk Uysal, Sır Defteri

Dergâh , Sayı 148, Haziran 2002

“Herkes bir şeyler umar geçemediği sudan “

Mehmet Aycı, Eski  Sıra

Dergâh , Sayı 149, Temmuz 2002

“Susunca tam şurama geliyor akranım olup

Konuşunca nasıl da boyumu geçiyor hayat”

Hüseyin Akın, Sulu Sepken

Dergâh , Sayı 155, Ocak 2003

“Tanrı nasılsa vardı, seken bir serçe gibi içten inanması”

Cevdet Karal, Hiç Ummazdı Böyle Beyazı

Dergâh , Sayı 185, Temmuz 2005

“ Ne yapsam kapanmıyor platonik parantez”

Murat Menteş, Aceleci Tefecinin Edebiyet Süsü Verdiği  Anlar

Dergâh , Sayı 187, Eylül 2005

“Vesikalık  fotoğrafı kadar yeri vardı dünyada”

Gökhan Akçiçek, Ayaza Düşen Çığlık

Dergâh , Sayı 189, Kasım 2005

“ Zehirli bir kurbağaya benziyor yalnızlığım”

Bora Bostancı, Uşak

Dergâh , Sayı 190, Aralık 2005

“ Ey tekrarlanmış adımıza sular serper bulutlar”

Ünsal Ünlü, Oyun Bozan

Dergâh , Sayı 190, Şubat 2006

“ey yoksulluk, ey evimizin direği…”

İbrahim Tenekeci, Su Seviyesi

Dergâh , Sayı 193, Mart 2006

“şair intikam alacaktır”

Osman Konuk, Muhatap

Dergâh , Sayı 194, Nisan 2006

*“hayat kurtaran bir mısra yok”

Osman Konuk, Muhatap

Dergâh , Sayı 194, Nisan 2006

“Kar yağar gibi gelirdi eve babam”

Fatih Bedir Köker , Kış İyimserliği

Dergâh , Sayı 195, Mayıs 2006

Not:  Yukarıdaki dizeler İbrahim Tenekeci'nin (Dergâh Edebiyat Sanat Kültür Dergisi) “Dergâh  Şiirleri Güldestesi”nden alınmıştır.   Dergâh Yayınları, Kasım 2006, İstanbul…

"Zulmetlerin kudûmunu ben şimdi isterim !"

Not: Başlıktaki Ahmed Haşim mısrası Muhtelif Şiirler'den "Şimdi" başlıklı şiirden alınmıştır. Dizenin günümüz diline uyarlanmış biçimi "Karanlıkların gelişini ben şimdi isterim" dir. (Kemal Bek, Ahmet Haşim, Bir Günün Sonunda Arzu, Bütün Şiirleri, Can Yayınları, Temmuz 2011)

"Ey eski kamer, sen bizi elbette bilirsin!"

Notlar: -Başlıktaki dize Ahmed Haşim'in "Hazan" şiirinden alınmıştır.
            - Müzik;Eleni Karaindrou,The Weeping Meadow

“seni de severim yolumun üstündeysen”

Not: Başlıktaki dize İbrahim Tenekeci’nin “Terden Bembeyaz” adlı şiirinden alınmıştır. (Kırklar, Sayı: 18) (2002 Şiir Yıllığı,Hazırlayanlar: Şeref Bilsel – Kadir Aydemir; Yitik Ülke Şiir Kitaplığı E-kitap)

"renkten çok kokuymuş gibi gelir bana mavi"

 



"galiba sütün harfleri gibi uykunun da harfleri mavi,"

Haydar Ergülen

 

 

 Not: Yukarıdaki mısralar şairin "Uykusu Gelen Şeyler Üstüne..." adlı şiirinden alınmıştır. (YKY Şiir Yıllığı 2011)

 

Resim: Hand Catching a Bird, Joan Miro, May 1968

Derin Saat

 

" Başka balıklar seyrettim. Başka balıklar

keşfettim suyun ağır, ısrarlı kütlesi altında.

(...)

dipte gizlenen kalın

kumlu yaralar..

(...)

Orada büyük, kovulmuş ıssızlıktı balıklar..

Hissettim."

 

İhsan Deniz

 

( Yukarıdaki dizeler şairin "Derin Saat" adlı şiirinden alınmıştır. Mühür,Kasım-Aralık,37,)

 

(YKY Şiir Yıllığı,2011)

 Resim: Paul Klee, Magic Fish, 1925

"Fânîleri gökten ayıran perdeye değdim."

Andrei Tarkovsky, 1986, Le Figaro

 

 

Not: Başlıktaki dize Yahya Kemal'in "Deniz" şiirinden bir mısradır.

"adını bilseydim, yoldan çıkardım"

 Notlar:
- Başlıktaki mısra Alper Çeker'in Varlık Dergisi'nin Ekim 2001 tarihli 1129. sayısında yer alan "Üzgün Orda" adlı şiirinden alınmıştır.(Varlık Şiirleri Antolojisi, 1933-2008, Enver Ercan)

-Resim: Pablo Picasso - "Woman in a Green Hat", 1947

"İnsan / eşref-i mahlûkattır, derdi babam / bu sözün sözler içinde bir yeri vardı"*

*İsmet Özel, Amentü

"Kedileri adlandırmak zor meseledir"*

Muhafazakâr sanat tartışmasında en önemli yazılardan birini Sabah gazetesinde Prof. Dr. Şükrü Hanioğlu yazdı.

Bu kavramın Fransız ihtilâlini hazırlayan düşünce akımlarına ve 1789 sonrasında ortaya çıkan düzene tepki olarak Batı'da şekillendiğini, dolayısıyla aslında muhafazakârlığın da modern bir kavram ve düşünce akımı olduğunu hatırlatan Şükrü Bey, haklı olarak, Türkiye'de muhafazakârların convention ve tradition kavramlarını tek kelimeyle, 'gelenek'le karşılamalarının yanlışlığından, ayrıca geçen hafta benim de andığım T.S. Eliot'tan ve onun "gelenek" kavramına verdiği anlamdan söz etti.

Sadece Türkiye'de değil, dünyada da muhafazakârların temel kavramlarından biri olan gelenek, aslında tarif edilmesi zor, herkesin farklı anlamlar yükleyerek kullandığı bir kavramdır. Çeşitli vesilelerle, kendi anlayışıma en yakın tarifi Eliot'ta bulduğumu ifade etmişimdir. Modern şiirin kurucularından büyük bir şair ve önemli bir eleştirmen olan Eliot, Türkçeye "Gelenek ve Bireysel Yeti" ve "Gelenek ve Şair" başlıklarıyla çevrilen ünlü denemesinde bir şairin yahut yaza­rın geleneğe sahip olabilmesi için önce tarih şuuruna sahip olması gerektiğini söyler. Başka türlü ne şair olunabilir, ne yazar. Tarih şuuru, geçmişin aslında geçmemiş olduğunun farkına varmak, başka bir ifadeyle, geçmişin hâl'de de var olduğunu bilmek demektir. Böyle bir şuura sahip olan sanatkâr, yalnız kendi zamanının şuurunu ifade etmekle kalmaz; eserinde bütün bir geçmiş yeni bir anlam ve yeni bir ifade kazanmış olur. Bu mânâda gelenek, Eliot'a göre, zahmetsizce devralınabilen bir miras değil, ciddi bir entelektüel gayretle kazanılabilecek bir 'yeti'dir (talent).

Son iki yüz yıl içinde ciddi kültürel travmalar yaşayan -devam etmekte olan hiçbir şeyin bırakılmadığı- ülkemizde bu gayretin çok daha fazlasına ihtiyaç vardır.

Eliot'a göre, "geçmişin hâl içinde varlığını hissetmek, sınırsızı sınırlı olanda, yani bugünde bulmak bir şairi yahut yazarı gelenekçi yapar." Böyle bir şair veya yazar hem bu anlamda gelenekçidir, hem de çağının şuurunu ifade etmesi bakımından modern... Şöyle de söylenebilir: Tarih şuuru, muhte­şem zaferlerden dem vurmak, mefahirden söz etmek, eski şekilleri tekrarlamak, başka bir deyişle, tarihi sırtında ağır bir yük olarak taşımak değil, itici bir güç olarak hissedebilmektir. Geçmişi tekrarlayarak gelenekçi olunmaz. Mesela bir şair bugün gazel yazarak gelenekçi olamaz; ama öyle bir şiir yazar ki, bu şiir hem kendi çağının şiiridir, hem de -divan şiiri dâhil- bütün şiir geçmişimizle alışveriş içinde... Kültürde süreklilik o zaman gerçekleşir. Ahmet Hamdi Tanpınar, yıllar önce bu düşünceyi şöyle formüle etmişti: "Devam ederek değişmek, değişerek devam etmek!"

Aynı zamanda inançlı bir Hıristiyan olan Eliot, "muhafazakâr sanat" tartışmasında işimize çok yarayacağını düşündüğüm "Din ve Edebiyat" başlıklı denemesinde de, inançlı kişilerin, okudukları edebî eserleri kendi din ve ahlâk anlayışlarının süzgecinden geçirmek mecburiyetinde olduklarını söyler ve dinin edebiyat eleştirisinde nasıl uygulanabileceği konusundaki görüşlerini şöyle açıklar:

"Dinin edebiyatla ilgisi üzerinde durduğum zaman dinî edebiyatı kasdetmiyorum. Eserlerinde dinden hiç söz etmedikleri halde, onun hayat ve ahlâk görüşünü paylaşan, fakat dinin propagandasını yapmayan yazarlardan bahsediyorum. Benim istediğim, edebiyatın, maksatlı olarak belli bir dinin aracı olması değildir. Gerçekten büyük diyebileceğim bir yazar, belli bir din şuuru içinde olduğu halde, onu vaz'etmeyendir."

Eliot'a göre, edebî eserde kasıtlı bir biçimde din propagandası yapılmamalı, fakat kendisini doğuran kültürün din şuuru yansıtılmalı, yani çözülmüş kültürlerde olduğu gibi dinî şuurdan kopulmamalıdır. Batıda dinin yerini sanatın alması şeklinde beliren eğilimi, dinin çağdaş şuurdan kopmasına bağlayan yazar, dimağı sağlıklı bir toplumda, din ve sanat arasında tabii bir ilişkinin bulunması gerektiğine inanmaktadır. Edebî eserlerde dinî şuurun hâkim olması, Eliot'a göre, insanı, bir oluş süreci olan hayatta varılacak en son hedef olan "gerçek varoluşa", irade hürriyetine götürecektir. Böylece insan, devletin de üstünde olan kendi vicdanına hizmette kusur etmeyecek ve kendisini gerçekleştirmiş olacaktır.

Din, ahlâk ve edebî değer yargılarının birbirinden tamamen soyutlanabileceğine (dolayısıyla modernizme) hiçbir zaman inanmayan Eliot'ın şu sorusu önemlidir: "İnsanlar edebî eserleri değerlendirirken, dimağlarında hiçbir inanışla ilgisi olmayan bir bölmeyi mi kullanırlar?" Çağdaş yazarların çoğunun, toplumu yapan değer yargılarına hiç aldırmaksızın biraz duygu ve pek az zekâ ile kendi değer yargılarını şekillendirerek belli bir akımın içinde sürüklenip gittiklerini düşünen Eliot, denemesini şu cümlelerle tamamlar:

 

"Ben çağdaş edebiyatı (...) ahlâksız veya ahlâkla ilgisiz bulduğumdan değil, din ve ona dayalı bir ahlâk şuurundan yoksun olduğu için eksik buluyorum. Sonuç olarak bu maddeci ve kendisini dünyevî bir ahlâk felsefesiyle sınırlayan çağdaş edebiyat, okuyucusunu, yaşadığı süre içinde bu dünyanın nimetlerinden ellerinden geldiği kadar faydalanmaya teşvik etmekte, maddî faydalar için ellerinden geleni yapmalarını öğütlemektedir. Tabii ki bu edebiyatın en iyi örneklerini okumaya devam edip kendi inanışlarımıza göre de onları değerlendireceğiz."

Beşir Ayvazoğlu

("Meseleye Bir De Eliot'ın Penceresinden Bakalım"  başlıklı yazı)

19 Nisan 2012, Perşembe, Zaman

http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=1275762&keyfield=

*T.S.Eliot